Spreken is zilver, maar zwijgen is niet altijd goud: de precontractuele mededelingsplicht in het verzekeringsrecht

We kennen het allemaal wel: je wilt een nieuwe verzekering afsluiten en krijgt daarbij een lijst vol vragen van de verzekeraar. Het maakt niet uit of het gaat om een inboedel-, reis- of autoverzekering. De vragen komen altijd terug. Maar waarom is dat nou eigenlijk? En moeten deze vragen daadwerkelijk beantwoord worden? Het Nederlandse verzekeringsrecht kent een mededelingsplicht voor de verzekeringnemer. De verzekeringnemer is verplicht om vóór het sluiten van de verzekeringsovereenkomst aan de verzekeraar alle gevraagde informatie aan de verzekeraar te verstrekken. De omvang van deze mededelingsplicht wordt bepaald door de vragen op het aanvraagformulier. Er hoeft dus niet méér informatie verstrekt te worden dan waar daadwerkelijk om gevraagd wordt.

Verzekeraars kunnen en mogen in het kader van de mededelingsplicht ook informeren naar het strafrechtelijk verleden van de verzekeringnemer. Op basis van het verzekeringsrecht heeft de verzekeringnemer een mededelingsplicht en is hij verplicht de feiten mede te delen omtrent zijn strafrechtelijk verleden, voor zover zij zijn voorgevallen binnen acht jaren die aan het invullen van de vragen vooraf zijn gegaan én voor zover de verzekeraar omtrent het verleden uitdrukkelijk een vraag heeft gesteld.

Maar wat nou als je een vraag niet of niet naar waarheid hebt ingevuld? Dan heb je in beginsel niet voldaan aan je mededelingsplicht. Heb je een vraag op de vragenlijst van de verzekeraar onbeantwoord gelaten en heeft de verzekeraar je aanvraag toch geaccepteerd, dan kan de verzekeraar niet op een later moment aanvoeren dat de vraag ten onrechte onbeantwoord is gebleven.

Heeft de verzekeraar op de vragenlijst niet naar bepaalde feiten gevraagd, dan kan de verzekeraar niet op een later moment aanvoeren dat de verzekeringnemer niet aan zijn mededelingsplicht heeft voldaan en de desbetreffende feiten niet heeft medegedeeld. Maakt de verzekeraar gebruik van een open slotvraag op de vragenlijst (bijvoorbeeld: ‘Heeft u verder nog iets mede te delen?’) en heeft de verzekeringnemer deze onjuist of onvolledig beantwoord, dan kan de verzekeraar zich ook daar niet op beroepen. Deze beperkingen gelden echter niet als de verzekeringnemer bij het sluiten van de verzekering de op hem rustende mededelingsplicht heeft geschonden met de opzet de verzekeraar te misleiden.

Het onjuist of onvolledig invullen van de vragenlijst bij het afsluiten van een verzekering kan ertoe leiden dat de verzekeraar zich er in een later stadium op beroept dat hij – als hij bij het sluiten van de verzekering op de hoogte zou zijn geweest van de juiste stand van zaken – de verzekering enkel tegen een lagere verzekerde som, een hogere premie of onder aanvullende voorwaarden zou zijn aangegaan. Ook kan het zo zijn dat de verzekeraar mogelijk de verzekering helemaal niet zou zijn aangegaan. Indien de verzekeraar instaat is dit te bewijzen, kan dit nadelige gevolgen hebben voor de verzekeringnemer. Indien de verzekeraar erin slaagt te bewijzen dat de verzekeringnemer de mededelingsplicht heeft geschonden met het doel de verzekeraar opzettelijk te misleiden, is hij niet verschuldigd tot uitkering over te gaan. Onder opzettelijke misleiding wordt verstaan: ‘met de bedoeling de verzekeraar ertoe te bewegen een overeenkomst aan te gaan die hij anders niet of niet op dezelfde voorwaarden zou hebben gesloten’.

Indien de mededelingsplicht in het verzekeringsrecht door de verzekeringnemer wordt geschonden met de opzet de verzekeraar te misleiden of wanneer de verzekeraar de verzekering niet zou hebben gesloten met kennis van de juiste stand van zaken, kan de verzekeraar op basis van het verzekeringsrecht de verzekering ook meteen opzeggen. De verzekeraar moet in dat geval binnen twee maanden, nadat hij bekend is geworden met de schending van de mededelingsplicht, tot opzegging overgaan. [1]

Kortom: de mededelingsplicht uit het verzekeringsrecht kan verstrekkende gevolgen hebben, voldoe eraan en vul altijd de volledige vragenlijst naar waarheid in. Het niet of niet volledig invullen van de vragenlijst kan voor onaangename verassingen zorgen.

Bent u ondanks dat u de vragenlijst volledig en naar waarheid heeft ingevuld benadeeld door uw verzekeraar? Of heeft u naar aanleiding van bovenstaand artikel vragen? Neem dan contact op met mr. H.J. Tulp of mr. S. de Recht of kijk op onze financieel recht pagina.

[1] Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2021-0295