Een ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging of personeelsvergadering? Hoe, wat en waarom?

Het medezeggenschapsrecht kan door werkgevers worden gebruikt als middel om medewerkers te betrekken bij de bedrijfsvoering, om draagvlak voor beslissingen te vergroten en om het vertrouwen in het management te versterken. In veel ondernemingen in Nederland is een vorm van medezeggenschap aanwezig, denk bijvoorbeeld aan een ondernemingsraad (OR), een personeelsvertegenwoordiging (PVT) of een personeelsvergadering (PV). In deze blog leggen we u uit hoe deze vorm wordt bepaald en gevormd, en welke rechten deze organen hebben.

Wanneer (verplicht) een ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging of  personeelsvergadering?

De vorm van het medezeggenschapsorgaan is afhankelijk van de omvang van de onderneming.

Een onderneming waarin ten minste 50 personen werkzaam zijn, is verplicht een ondernemingsraad in te stellen. Gebeurt dit niet, dan kan het bij een rechter worden afgedwongen door de werknemers of de vakbond. Kleinere ondernemingen met een werknemersaantal tussen de 10 en 50 hebben vaak geen ondernemingsraad, maar een personeelsvertegenwoordiging of een personeelsvergadering. Het instellen van een personeelsvertegenwoordiging is verplicht als een meerderheid van de werknemers hier om vraagt. Is dit niet het geval en zijn beide niet ingesteld, dan moet de onderneming in ieder geval een personeelsvergadering instellen. Dit betekent dat de ondernemer minimaal  twee keer per jaar een vergadering moet organiseren waarin de medewerkers worden geïnformeerd over de algemene gang van zaken en ontwikkelingen binnen de onderneming.

Bestaat de onderneming uit minder dan 10 werknemers, dan is er geen verplichting een medezeggenschapsorgaan in te stellen.

Net als de vorm is ook de samenstelling van het medezeggenschapsorgaan afhankelijk van het aantal werkzame personen binnen de onderneming. De personeelsvertegenwoordiging bestaat uit minimaal 3 leden. De samenstelling van de ondernemingsraad is in de wet vastgelegd: bij 50-100 werknemers telt de OR 5 leden, bij 100-200 werknemers 7 leden, bij 200-400 werknemers 9 leden, etc. tot een maximum van 25 leden.

In beginsel mogen alle werknemers zich verkiesbaar stellen voor een plek in de personeelsvertegenwoordiging. Daarnaast mogen zij ook allen stemmen. Bij de ondernemingsraad ligt dit anders. De wet schrijft voor dat een werknemer ten minste drie maanden in dienst moet zijn om te mogen stemmen en om zich verkiesbaar te mogen stellen.

NB: in een OR-reglement kan van het bovenstaande worden afgeweken.

Een lidmaatschap van een medezeggenschapsorgaan is voor werknemers interessant, omdat zij daardoor inspraak hebben op het beleid dat door de onderneming wordt gevoerd. Ook genieten de werknemers ten tijde van het lidmaatschap ontslagbescherming: zij mogen niet ontslagen worden vanwege het lidmaatschap.

Alle medezeggenschapsorganen hebben het recht op informatie. Dit houdt in dat de ondernemer alle informatie moet verstrekken die het medezeggenschapsorgaan nodig heeft om haar taak te kunnen uitvoeren.

De reikwijdte van het adviesrecht verschilt per orgaan. De ondernemingsraad brengt advies uit over belangrijke besluiten van financieel-economische en/of bedrijfsorganisatorische aard. In artikel 25 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) is een lijst met onderwerpen opgenomen waarover de ondernemer advies moet vragen aan de ondernemingsraad.

De personeelsvertegenwoordiging heeft een adviesrecht voor besluiten die belangrijke gevolgen hebben voor ten minste een kwart van de werknemers.

Het instemmingsrecht ziet voornamelijk op het sociale beleid van de onderneming. Denk bijvoorbeeld aan besluiten met betrekking tot arbeids- en rusttijden, vakantie, arbeidsomstandigheden etc. Voor de ondernemingsraad is, net als bij het adviesrecht, een lijst met onderwerpen in de WOR opgenomen (artikel 27) waarop het instemmingsrecht van toepassing is.

Tot slot het initiatiefrecht. De ondernemingsraad kan op basis van het initiatiefrecht ongevraagd voorstellen doen over alle sociale, organisatorische, financiële en economische zaken binnen de onderneming.

Heeft u naar aanleiding van deze blog vragen of wilt u meer informatie? Neem gerust contact op met Marjolein Moorman of één van onze andere arbeidsrechtspecialisten.