De eerste uitspraak over een onder de Omgevingswet verleende omgevingsvergunning

In februari 2024 stonden enkele omwonenden tegenover de gemeente Meierijstad in een zaak over het kappen van bomen langs wegen in Schijndel. Het college verleende een vergunning voor de kap vanwege de aanleg van wegen voor nieuwe woningen om de toegangswegen vanaf het terrein waar 144 woningen gerealiseerd zullen worden, aan te kunnen sluiten op de bestaande wegen. Verzoekers hebben aangevoerd dat de drie eiken tezamen met andere bomen een prachtige aaneengesloten bomenrij vormen en dat deze rij wordt aangetast door de kap. Verzoekers wilden de kap voorkomen en dienden een verzoek in bij de rechter om dit te bereiken. Deze zaak valt onder de Omgevingswet.

Op zichzelf komen dit soort procedures veelvuldig voor. Deze is echter het signaleren waard omdat dit mogelijk de eerste gepubliceerde zaak is waarin een omgevingsvergunning die is verleend onder de Omgevingswet, ter discussie stond. In de uitspraak wordt gewezen op de toepassing van de nieuwe Bomenverordening van de Gemeente Meierijstad 2023, die op 1 januari 2024 van kracht werd. Nu zowel de verordening als de vergunning tot stand zijn gekomen onder het nieuwe recht heeft de nieuwe wetgeving onmiddellijk effect. Dit benadrukt het belang van zorgvuldige afwegingen onder de Omgevingswet.

Deze verordening onder de Omgevingswet stelt dat zonder omgevingsvergunning geen houtopstand mag worden geveld. Een omgevingsvergunning voor het vellen van een waardevolle houtopstand kan op basis van deze Bomenverordening alleen worden verleend, mits alternatieven voor behoud naar het oordeel van het bevoegd gezag niet haalbaar blijken en slechts bij uitzondering door het bevoegd gezag mag worden verleend als de belangen bij verlening zwaarder wegen dan de belangen van behoud van de houtopstand.  Dit toetsingskader dat is opgenomen in de Bomenverordening, was ook onder het oude recht niet ongebruikelijk. In zoverre is er niet veel nieuws onder de zon. Wel aardig om te lezen is dat het verbod in een artikel van de Bomenverordening op basis van artikel 22.8 van de Omgevingswet geldt als een verbod om zonder omgevingsvergunning een omgevingsplanactiviteit te verrichten als bedoeld in artikel 5.1, eerste lid onder a, van de Omgevingswet. Dergelijke overwegingen gaan we onder de Omgevingswet ongetwijfeld nog veel meer zien, maar een van de eerste uitspraken is uiteraard het signaleren waard.

Uiteindelijk kreeg het college dat de vergunning verleende, in deze voorlopige voorzieningen procedure gelijk op basis van voor de praktijk vertrouwde redeneringen. De rechter oordeelde dat de kap nodig is om het perceel te ontsluiten en het college heeft voldoende toegelicht waarom is gekozen voor een ontsluiting op de Bremweg en de Heiweg op deze plek. Een ontsluiting naar het noordelijk naastgelegen perceel is niet mogelijk vanwege de aanwezigheid van een das. Een ontsluiting voor gemotoriseerd verkeer naar het naastgelegen sportcomplex is niet realistisch. Het college heeft daarmee terecht gesteld dat de alternatieven voor behoud van de drie eiken niet haalbaar zijn. De vergunning wordt om die reden niet geschorst.

Wat in deze zaak niet uitdrukkelijk aan de orde was, is dat onder de Omgevingswet geen ‘automatische’ uitgestelde inwerkingtreding geldt voor omgevingsvergunningen. Dit volgt uit artikel 16.79 Omgevingswet. Het college moet in het besluit expliciet bepalen dat een omgevingsvergunning in werking treedt met ingang van de dag waarop vier weken zijn verstreken sinds bekendmaking of ter inzagelegging. Dit kan alleen als sprake is van een wijziging van de bestaande toestand die niet kan worden hersteld (de vroegere ‘onomkeerbare gevolgen’) en de beoordelingsregels voor die activiteit ertoe strekken een bestaande toestand te beschermen. Hierbij kunt u denken aan bijvoorbeeld kapactiviteiten, monumentactiviteiten en/of OPA-activiteiten ter bescherming van archeologische waarden.

Tip: Is sprake van een vergunning met ‘onomkeerbare gevolgen’ en beoogt de vergunningplicht bescherming van de bestaande situatie, weeg dan af of een uitgestelde inwerkingtreding noodzakelijk is en neem dit expliciet op in het besluit. Deze uitgestelde inwerkingtreding geldt onder de Omgevingswet  vervolgens voor vier weken. Dit is korter dan de zes weken die onder de Wabo werd toegepast. Wordt binnen die vier weken een verzoek om voorlopige voorziening gedaan, dan treedt de vergunning pas in werking totdat op dat verzoek is beslist.

Mocht een uitgestelde inwerkingtreding van vier weken te lang zijn, dan kan die termijn worden verkort. Ook dit moet expliciet in de omgevingsvergunning worden bepaald.

Tip: bent u aanvrager van een dergelijke vergunning onder de Omgevingswet en is er aanleiding om de vergunning sneller inwerking te laten treden, maak dit dan kenbaar bij het bevoegd gezag zodat dit meegenomen kan worden in de vergunning.

Afronding

Heeft u vragen over de Omgevingswet, het overgangsrecht of de inwerkingtreding van omgevingsvergunningen onder de Omgevingswet? Neem contact op met Elzelou Grit of één van onze omgevingsrechtspecialisten.