De accountant en de zorgplicht

In eerdere blogs hebben we de zorgplicht rondom diverse dienstverleners besproken. In dit blog zullen we aandacht besteden aan de accountant en zijn zorgplicht. Accountants dienen een bepaalde zorg te dragen, maar hier gaat wel eens iets mis. De accountant kan daarvoor in bepaalde gevallen aansprakelijk zijn. Anderzijds kan de klant ook een eigen schuld hebben wat de aansprakelijkheid van de accountant kan wegnemen. Hoe het precies zit met de zorgplicht en de aansprakelijkheid van de accountant leest u hier.

In het Burgerlijk Wetboek is in artikel 7:401 BW een zorgplicht opgenomen die onder andere voor de accountant en de administrateur geldt. Hierin staat vermeldt dat ‘’de opdrachtnemer bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed opdrachtnemer in acht moet nemen’’. Dit geldt dus ook voor de accountant die wordt ingeschakeld op basis van een opdracht. Verdere specifieke regels voor de accountant zijn er niet opgenomen in het BW. Dit neemt niet weg dat de accountant maar kan doen en laten wat hij wil en hoe hij het wil. Op de accountant rust namelijk een zekere zorgplicht en deze vloeit voort uit het bovengenoemde wetsartikel. Deze plicht houdt in dat de accountant zich dient te gedragen zoals van een redelijk handelende en redelijk bekwame vakgenoot verwacht mag worden. Hij dient zich dus te gedragen zoals een andere accountant zich ook zou gedragen in dezelfde situatie. Men spreekt dan over de ‘’maatman’’.

Nu lijkt het bijna zo dat alleen de accountant een verplichting heeft jegens de klant, dit is niet helemaal waar. Ook de klant moet zijn best doen jegens de accountant. De feiten moeten door de klant aan de accountant zo nauwkeurig mogelijk doorgespeeld worden. Indien de klant hierin tekort schiet zal de accountant niet (geheel) aansprakelijk gehouden kunnen worden voor schade die de klant daardoor lijdt. Hoe zwaar de verantwoordelijkheid van de klant weegt, is afhankelijk van de deskundigheid van de klant zelf.

Voorbeeld 1:
Bijna elk bedrijf moet jaarlijks een jaarrekening opmaken. De jaarrekening moet een getrouw beeld geven van het resultaat, de liquiditeit en de solvabiliteit van de onderneming. Indien een te rooskleurig beeld wordt geschetst, kan dit misleidend zijn. Investeerders of derde partijen kunnen hierdoor verkeerde besluiten nemen en soms zelfs schade lijden. De accountant schendt in zo’n geval zijn zorgplicht, door een onjuist beeld te schetsen. Dat mag niet.

Een bekende zaak waarin deze situatie zich voor heeft gedaan is de zaak Vie d’Or II. In deze zaak is bepaald dat de accountant ook een zorgplicht heeft tegenover derden. Daarnaast zal van de omstandigheden van het geval afhangen of de accountant, als financieel toezichthouder, in een concreet geval voldoende zorgvuldig en op behoorlijke wijze toezicht heeft gehouden.

Voorbeeld 2:
Stel, er is een bedrijf (bedrijf X) dat zich bezighoudt met beleggen, bemiddelen en beheren van onroerende zaken. Bedrijf X wordt bijgestaan door een accountantskantoor. Zij zorgen o.a. voor het inboeken van de administratie, de samenstelling van de jaarrekeningen en het verzorgen van de aangiften. Vervolgens krijgt bedrijf X te maken met een belastingcontrole. Door de inspecteur wordt een groot aantal fouten in de boekhouding en aangiften geconstateerd. Dit heeft als gevolg dat aan bedrijf X hoge boetes en naheffingsaanslagen worden opgelegd. De vraag moet dan gesteld worden wie er verantwoordelijk is voor het betalen van die naheffingsaanslagen en boetes.

De opdrachtnemer heeft in dit geval op grond van de opdracht de verplichting om de administratie en belastingaangiften te verzorgen. Hierbij wordt uitgegaan van de ‘’maatman’’. Daarnaast is de accountant bij de uitvoering van zijn werkzaamheden afhankelijk van de medewerking en het verkrijgen van goede en juiste informatie van de opdrachtgever. Indien vaststaat dat er aan de kant van de accountant grove fouten gemaakt zijn, dan is de accountant duidelijk in zijn zorgplicht jegens bedrijf X tekort geschoten en is deze tekortkoming ook aan de accountant toe te rekenen. De accountant moet in dit geval de schade die bedrijf X daardoor heeft geleden vergoeden.

Tot hoever de zorgplicht van de accountant reikt hangt af van een aantal elementen. De accountant heeft in beginsel enkel een zorgplicht jegens zijn opdrachtgever. De zorgplicht impliceert dat de opdrachtnemer zo nodig overleg moet voeren met de opdrachtgever. Aangezien de opdracht in het belang van de opdrachtgever is, zal de opdrachtnemer zo nodig de opdrachtgever om nadere instructies moeten vragen. Hiermee wordt bedoeld dat de opdrachtgever in beginsel degene is die kan bepalen hoe het betreffende belang het best kan worden gediend. In enkele gevallen kan er sprake zijn van een zorgplicht jegens een derde. Dit is met name zo wanneer het voor de accountant voorzienbaar is dat een van hem afkomstige rapportage een derde onder ogen zal komen of zelfs specifiek met dit doel wordt opgesteld.

Of de accountant in een specifiek geval aansprakelijk is hangt af van het feit of ook aannemelijk kan worden gemaakt dat de schade veroorzaakt is doordat de accountant zijn zorgplicht heeft geschonden. Dit is het causaal verband. Het causaal verband tussen de schade en het tekortschieten, of dat tussen de schade en de onrechtmatige daad, moet aanwezig zijn voor aansprakelijkheid van de accountant. Ondanks dat er sprake is van een schending van de zorgplicht wordt een claim vaak alsnog afgewezen vanwege het ontbreken van causaal verband.

Soms kan de accountant verantwoordelijk gehouden worden voor schade die door de klant als gevolg van een tekortschieten van zijn accountant, is geleden. In een civiele procedure is het mogelijk vergoeding van die schade te vorderen. Wil die vordering slagen, dan moet wel een causaal verband bestaan tussen de schade en de fout van de accountant. Vaak is dit lastig te bepalen, in dat soort gevallen is een goed advies nuttig. Dat advies kan uiteraard ook gebruikt worden om zonder de rechter, in onderling overleg, tot een oplossing te komen.

Heeft u vragen over dit onderwerp of loopt u zelf tegen een aansprakelijkheidskwestie aan? Neem dan contact op met Jan-Gerrit Meijerink.