- 13-01-2025
- 10:00
- timer 6 minuten
Contante betalingen en de Wwft
We hebben al uitgebreid stilgestaan bij de Wet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (Wwft) en de rol die banken daarin spelen in onze blog over bankvragen in het kader van klantonderzoek, welke u hier kunt vinden. In deze blog willen we meer stilstaan bij contante betalingen en de Wwft. In de hedendaagse maatschappij zijn contante betalingen nog steeds een gangbare manier om transacties af te handelen. Zo zijn er verschillende branches waarbij het gebruikelijk(er) is om contant te betalen, waaronder de metaalhandel. Maar ook in de autohandel zien we dat het gebruikelijk is om (een deel van) de aankoop contant te betalen. Veel ondernemers die contante betalingen doen, krijgen hier van hun bank vragen over. De bank stelt deze vragen naar contante betalingen naar aanleiding van hun onderzoeksplicht die zij hebben op grond van de Wwft. Lees verder voor meer informatie over contante betalingen en de Wwft.
Contante betalingen indicator van witwassen
De Wwft stelt dat contante betalingen een verhoogd risico op witwassen met zich meebrengen. Dit komt omdat ze moeilijker te traceren zijn dan girale betalingen. Daarnaast worden contante betalingen vaak gebruikt om illegaal verkregen geld in de reguliere economie te brengen; oftewel om gelden wit te wassen. Voor ondernemers die veel met contante betalingen werken, kan dit vervelende gevolgen hebben. Deze transacties krijgen meer aandacht. Dit betekent dat de bank, in het kader van het klantonderzoek uit hoofde van de Wwft, regelmatig vragen kan stellen over de herkomst van de gelden, de hoogte van de transacties en waarom een ondernemer ervoor kiest om met contant geld te werken. In het kader van de Wwft moet de bank dit zorgvuldig documenteren en beoordelen.
Contante betalingen en beëindiging klantrelatie
Zoals reeds benoemd stelt de bank de vragen naar contante betalingen voornamelijk in het kader van de Wwft. In de Wwft is bepaald dat de bank zowel voorafgaand als gedurende het verlenen van bancaire diensten onderzoek moet verrichten naar haar klanten. Kan de bank het klantonderzoek niet (naar behoren) uitvoeren? Dan mag de bank geen rekening openen of moet de klantrelatie worden beëindigd. Wanneer de bank van mening is dat een verklaring over de herkomst van de contante betalingen onvoldoende duidelijk en niet verifieerbaar is aan de hand van documentatie, kan de bank zich op het standpunt stellen dat zij niet kan voldoen aan haar wettelijke plicht. In dat geval moet de klantrelatie worden beëindigd op grond van de Wwft. De beëindigingsgrond in de Wwft is dus een verplichting, en kent geen beleidsvrijheid.
Gevolgen beëindiging
Er bestaat geen twijfel over dat het beëindigen van de klantrelatie, of dat nou op grond van de Wwft is omdat er contante betalingen zijn verricht, of op andere gronden, zeer verstrekkende gevolgen kan hebben. Het is in veel gevallen lastig om bij een andere bank een nieuwe rekening te openen. Juist ook omdat nieuwe banken wederom, in het kader van de Wwft, onderzoek zullen willen en moeten doen naar haar nieuwe klanten. Dit kan de bedrijfsvoering in gevaar brengen. Immers kan er niet aan het maatschappelijk verkeer worden deelgenomen wanneer je als onderneming niet over een bankrekening beschikt. De vraag die hieruit voortvloeit is of een onderneming, net als een natuurlijk persoon, recht heeft op een bankrekening. Deze vraag zullen we in een latere blog nader uitwerken, waarbij ook de gevolgen van de Wwft nader besproken zullen worden.
Rechtspraak
Mede door de verstrekkende gevolgen van een beëindiging van de klantrelatie worden er tegenwoordig geregeld procedures aangespannen over de vraag of contante betalingen een grond opleveren voor beëindiging van de klantrelatie onder de Wwft. Inmiddels zijn er uitspraken waarin banken de klantrelatie wilden beëindigen vanwege (aanzienlijke) contante betalingen, maar waarin de rechter oordeelde dat deze beëindiging onrechtmatig was. Ik zal hier kort stilstaan bij enkele relevante uitspraken ten aanzien van de beëindiging van de klantrelatie op grond van de Wwft en contante betalingen:
Internationale handel in levensmiddelen: Een onderneming die handelde in levensmiddelen werd door ING geconfronteerd met vragen over contante betalingen en transacties zonder duidelijke economische grondslag. ING besloot de bankrelatie te beëindigen. In hoger beroep oordeelde het hof dat ING onvoldoende had aangetoond dat er sprake was van een onacceptabel risico op witwassen of terrorismefinanciering. Hoewel ING uiteindelijk op andere gronden de relatie mocht beëindigen, benadrukte het hof dat een bank zorgvuldig moet omgaan met haar opzeggingsbevoegdheid.
Handelaar in airco’s: Over een periode van bijna acht jaar stortte een handelaar in airco’s ruim € 5 miljoen in contanten af bij Rabobank. Op enig moment stelde Rabobank diverse vragen over de stortingen. Ondanks dat de vragen van de bank werden beantwoord en de gevraagde stukken werden verstrekt, zegde de bank de relatie met de airco-handelaar op. De rechtbank overwoog dat hoewel het gebruik van contant geld door de vennootschap aanzienlijk hoger lag dan gemiddeld, en dit doorgaans gepaard gaat met een verhoogd risico op witwassen, contant geld een wettig betaalmiddel blijft. Daarbij had de vennootschap reeds vóór de opzegging van de bankrelatie maatregelen getroffen door coupures van € 200 en € 500 niet langer te accepteren. Verder was niet gesteld of gebleken dat de administratie van de vennootschap ondeugdelijk of onzorgvuldig was. Rabobank had dan ook onvoldoende concreet gemaakt welke aanvullende maatregelen de airco-handelaar had moeten nemen om het witwasrisico verder te verminderen of weg te nemen.
Groothandel tuinbouwsector: In dit kort geding stond de vraag centraal of ABN AMRO gerechtigd was de bankrelatie te beëindigen, mede vanwege het hoge aantal contante betalingen. ABN AMRO was van mening dat de hoeveelheid contante betalingen onacceptabel hoog was en besloot de klantrelatie te beëindigen wegens een gebrek aan informatie en inzicht. De bank stelde dat deze stap noodzakelijk was om risico’s op oneigenlijk gebruik van haar producten en diensten te voorkomen, zoals vereist onder de Wwft. Het hof oordeelde echter dat de betrokken vennootschappen uiteindelijk voldoende medewerking hadden verleend aan de verzoeken van ABN AMRO, waardoor de bank in staat was het verplichte klantonderzoek af te ronden. Bovendien zag het hof in de contante betalingen geen acuut risico op illegale activiteiten dat een onmiddellijke beëindiging van de klantrelatie rechtvaardigde. Indien hierover twijfel bleef bestaan, zou dit nader feitelijk onderzocht moeten worden. Het hof concludeerde daarom dat de bankrelatie voortgezet diende te worden totdat in een eventuele bodemprocedure een definitieve beslissing zou worden genomen.
Wwft en contante betalingen, de conclusie
De bank is in het kader van haar verplichtingen onder de Wwft gerechtigd, en soms zelfs verplicht, om vragen te stellen over contante betalingen. Deze betalingen kunnen immers wijzen op een verhoogd risico op witwassen of andere illegale activiteiten. Contante betalingen kunnen onder omstandigheden een reden vormen voor de beëindiging van een klantrelatie, bijvoorbeeld als er sprake is van een structureel gebrek aan transparantie of medewerking bij het onderzoek naar deze betalingen. Tegelijkertijd geldt dat het enkele feit dat een onderneming contante betalingen accepteert, op zichzelf geen directe grond vormt voor opzegging van de bankrelatie. Uit de jurisprudentie blijkt dat banken zorgvuldig moeten handelen en dat de klantrelatie niet zomaar beëindigd kan worden, tenzij er concrete aanwijzingen zijn voor onacceptabele risico’s die niet kunnen worden weggenomen. De belangrijkste les die uit bovenstaande uitspraken kan worden getrokken, is dat het cruciaal is om als ondernemer volledige medewerking te verlenen aan het klantonderzoek van de bank.
Heeft u een vraag over bovenstaande blog of bent u geconfronteerd met vragen van uw bank in het kader van onderzoekplicht naar haar klanten en diens transacties (klantonderzoek Wwft)? Neem dan vooral contact op met een van onze financieel recht specialisten, wij helpen u graag.
