Overheidsorganisaties opgelet: De actieve openbaarmakingsplicht is in werking getreden

Overheidsorganisaties opgelet: De actieve openbaarmakingsplicht is in werking getreden

Vanaf 1 november 2024 geldt de actieve openbaarmakingsplicht. Deze plicht is onderdeel van de Wet open overheid (hierna: “Woo”) die al eerder, namelijk op 1 mei 2022, in werking trad. Op grond van de Woo heeft iedereen in principe recht op toegang tot publieke informatie. De Woo kent twee vormen van het openbaar maken van informatie, namelijk passieve en actieve openbaarmaking. Voor passieve openbaarmaking is het vereist dat iemand, aan bijvoorbeeld een gemeente of een provincie, vraagt om informatie openbaar te maken. Een dergelijk “Woo-verzoek” kan door iedereen worden ingediend, dus zowel door een belanghebbende als door een nieuwsgierige burger. Daarnaast kent de Woo de zogenoemde actieve openbaarmaking. Dit houdt in dat overheidsorganisaties uit eigen beweging, dus zonder dat iemand daarom vraagt, informatie openbaar maken. In dit blog wordt stilgestaan bij de actieve openbaarmaking van informatie.

Actieve openbaarmaking op grond van de Woo

Artikel 3.1 van de Woo bevat een inspanningsverplichting voor bestuursorganen om informatie uit eigen beweging openbaar te maken. Naast deze inspanningsverplichting kent de Woo ook een actieve openbaarmakingsplicht. Deze verplichting is van toepassing op zeventien categorieën van informatie, die staan omschreven in artikel 3.3 van de Woo. Overheidsorganisaties moeten bijvoorbeeld agenda’s en besluitenlijsten van vergaderingen van onder andere de ministerraad en gedeputeerde staten uit eigen beweging openbaar maken, behalve voor zover de artikelen 5.1, eerste, tweede en vijfde lid en 5.2 van de Woo daaraan in de weg staan. De informatie die bestuursorganen actief openbaar maken, moet voor iedereen vindbaar en doorzoekbaar zijn op een digitale plek. Deze digitale plek is de zogenaamde Woo-index. In de Woo-index noteren overheidsorganisaties de vindplaatsen (links) van internetlocaties waar de openbaar gemaakte documenten te vinden zijn.

De informatiecategorieën die sinds 1 november 2024 actief openbaar gemaakt moeten worden

De actieve openbaarmakingsplicht is niet direct gaan gelden op 1 mei 2022, maar wordt stapsgewijs ingevoerd. De eerste stap is gezet op 1 november 2024. Vanaf deze datum geldt de actieve openbaarmakingsplicht voor de volgende vijf informatiecategorieën:

1. wetten en andere algemeen verbindende voorschriften (artikel 3.3, eerste lid, onder a Woo).
2. overige besluiten van algemene strekking (artikel 3.3, eerste lid, onder b Woo).
3. inzicht in de organisatie en werkwijze van het bestuursorgaan, waaronder de taken en bevoegdheden van de organisatieonderdelen (artikel 3.3, eerste lid, onder d Woo). Een bestuursorgaan kan bijvoorbeeld een organogram publiceren, met daarin per organisatieonderdeel een vermelding van de taken en bevoegdheden.
4. de bereikbaarheid van het bestuursorgaan en zijn organisatieonderdelen en de wijze waarop een verzoek om informatie kan worden ingediend (artikel 3.3, eerste lid, onder e Woo).
5. vergaderstukken en verslagen van de Eerste en Tweede Kamer en de verenigde vergadering van de Staten-Generaal en hun commissies, tenzij deze betrekking hebben op door de regering vertrouwelijk aan de Staten-Generaal verstrekte informatie, behoudens voor zover de artikelen 5.1, eerste, tweede en vijfde lid en 5.2 van de Woo daaraan in de weg staan (artikel 3.3, tweede lid, onder b Woo).

De hoofdregel is dat deze informatie zo snel mogelijk openbaar moet worden gemaakt en in ieder geval uiterlijk binnen twee weken nadat de informatie is vastgesteld of ontvangen (artikel 3.3, vierde lid Woo). In artikel 3.3, vijfde lid van de Woo staan een aantal uitzonderingen op deze hoofdregel. Bijvoorbeeld met betrekking tot het Woo-verzoek zelf. De inhoud daarvan hoeft, op grond van artikel 3.3 vijfde lid van de Woo, straks niet al binnen twee weken na ontvangst openbaar te worden gemaakt maar pas als de beslissing op dit Woo-verzoek is genomen.

Op 1 november 2024 is ook de ‘Tijdelijke regeling uitzonderen bestuursorganen van de actieve openbaarmakingsplicht Woo’ in werking getreden. Hierdoor zijn sommige bestuursorganen tijdelijk niet verplicht tot actieve openbaarmaking van informatie over de organisatie en werkwijze (artikel 3.3, eerste lid onder d Woo) en de bereikbaarheidsgegevens (artikel 3.3, eerste lid onder e Woo). De uitzondering geldt alleen voor deze twee informatiecategorieën. De uitzondering geldt voor de volgende bestuursorganen :

• bestuursorganen bedoeld in artikel 1:1, eerste lid, onderdeel b, van de Algemene wet bestuursrecht. Het gaat hier om personen of organisaties die naast hun functie als bestuursorgaan ook nog andere taken uitvoeren, zoals gerechtsdeurwaarders;
• onderwijsinstellingen genoemd in onderdeel a van de bijlage bij artikel 1.8, tweede lid, van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek en onderwijsinstellingen waarvan het bevoegd gezag een bestuursorgaan is als bedoeld in artikel 1:1, eerste lid, onderdeel a, van de Algemene wet bestuursrecht, zoals een basisschool die in stand wordt gehouden door een openbare rechtspersoon die door de gemeenteraad bij verordening is ingesteld;
• academische ziekenhuizen genoemd in onderdeel j, onder 1, van de bijlage bij de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, zoals het Universitair Medisch Centrum Groningen.

De reden voor de tijdelijke uitzondering is dat er nog wordt gewerkt aan een gebruiksvriendelijke en uitvoerbare oplossing om de uitgezonderde bestuursorganen op te nemen in de Woo-index zodat zij gebruik kunnen maken van de digitale infrastructuur als bedoeld in artikel 3.3b van de Woo. Ook al geldt er voor deze bestuursorganen geen verplichting om alle informatiecategorieën actief openbaar te maken, zij worden wel aangemoedigd om hun bereikbaarheids- en organisatiegegevens zoveel mogelijk zelf actief openbaar te maken, door deze bijvoorbeeld op hun eigen website te plaatsen. De Tijdelijke regeling uitzonderen bestuursorganen van de actieve openbaarmakingsplicht Woo vervalt op 1 mei 2029.

Tot slot

Heeft u naar aanleiding van dit blog vragen over de actieve openbaarmakingsplicht of heeft u een andere vraag over de Woo? Kijk dan op onze algemene bestuursrechtpagina en neem contact op met één van onze bestuursrechtspecialisten.