Het juridische ouderschap bij draagmoederschap

Het gezinsleven is sinds het begin van de 21e eeuw behoorlijk veranderd. Waar vroeger gezinnen bestonden uit vader, moeder en kind(eren), zien we nu een veelheid aan gezinsvormen, zoals: eenoudergezinnen, samengestelde gezinnen, regenbooggezinnen, latgezinnen en nog veel meer. Ook voor mensen die geconfronteerd worden met biologische beperkingen bestaan er in de huidige tijd vele mogelijkheden om een gezin te krijgen. Een van deze mogelijkheden is het draagmoederschap. De opkomst van deze vorm van gezinsvorming roept echter wel complexe juridische vragen op. In deze blog gaan we dan ook dieper in op een van de juridische facetten van het draagmoederschap, namelijk: hoe wensouders het juridische ouderschap ten opzichte van hun kind kunnen verkrijgen.  

Het juridische ouderschap

In Nederland kennen wij het principe ‘mater semper certa est’, wat inhoudt dat de persoon uit wie het kind geboren wordt, de juridische ouder van het kind is. Ongeacht de vraag van wie de eicel waar het kind uit is ontstaan afkomstig is. Ten aanzien van het draagmoederschap betekent dit dan ook dat de draagmoeder in eerste instantie de juridische ouder van het kind is. De wijze waarop de wensouders juridisch ouder kunnen worden is afhankelijk van de vraag of de draagmoeder getrouwd is dan wel een geregistreerd partnerschap heeft met een man.  

Niet getrouwde draagmoeder 

Indien de draagmoeder op het tijdstip van de geboorte van het kind niet getrouwd is en geen geregistreerd partnerschap heeft met een man, dan kan de wensvader dan wel de wensmoeder tijdens of na de zwangerschap de juridische ouder van het kind worden door middel van erkenning. Nadat erkenning heeft plaatsgevonden kan een advocaat een verzoek bij de rechtbank indienen tot gezagswijziging, waarmee het gezag van de draagmoeder aan ‘de erkenner’ wordt overgedragen.  

Vervolgens kan de andere wensouder door middel van adoptie ook de juridische ouder van het kind worden. In de praktijk wordt, ter bespoediging van het proces, het verzoek tot gezagswijziging en het verzoek tot adoptie vaak tegelijkertijd ingediend en behandeld.  

Getrouwde draagmoeder 

Indien de draagmoeder op het tijdstip van de geboorte van het kind getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft met een man, dan is hij automatisch de juridische vader van het kind. Het juridische ouderschap voor de wensouders bij draagmoederschap is in dat geval wat ingewikkelder, nu er twee routes te bewandelen zijn. De eerste route is dat de Raad voor de Kinderbescherming het gezag van de draagmoeder beëindigd. Nadat het gezag van de draagmoeder is beëindigd, kunnen de wensouders middels een verzoek tot adoptie beide ouder worden. Een andere route voor het juridische ouderschap bij draagmoederschap is dat, indien er door de rechtbank nog geen bijzonder curator is benoemd, een advocaat een verzoek indient tot het benoemen van een bijzonder curator. Een bijzonder curator vertegenwoordigt namelijk de belangen van het kind en kan in die hoedanigheid een verzoek tot ontkenning van het vaderschap van de echtgenoot/partner van de draagmoeder indienen en tegelijkertijd verzoeken om gerechtelijke vaststelling van het vaderschap van de wensvader. Vervolgens kan de wensvader een verzoek indienen tot gezagswijziging, waarna de wensmoeder middels adoptie ook de juridische ouder van het kind kan worden.  

Wetsvoorstel Wet kind, draagmoederschap en afstamming

Op moment van schrijven is er een wetsvoorstel, de Wet kind, draagmoederschap en afstamming, in voorbereiding die een regeling introduceert voor onder meer de toekenning van het ouderschap na draagmoederschap. Ingevolge het wetsvoorstel beslist de rechter, indien voldaan is aan enkele eisen, voor de conceptie van het kind dat de wensouders vanaf de geboorte van het kind de juridische ouders zijn. Indien het wetsvoorstel dan ook aangenomen wordt, zijn langdurige (en kostbare) procedures over het ouderschap na de geboorte van het kind in vele gevallen niet meer nodig.  

Conclusie

Bovenstaand kader laat zien dat het niet gemakkelijk is om als wensouder juridisch ouder te worden na een draagmoederschap traject. Afhankelijk van de relatie status van de draagmoeder, vereist het worden van ouder meerdere juridische stappen, zoals: erkenning, gezagswijziging en adoptie. Het besproken wetsvoorstel zal in de toekomst dit proces wellicht vereenvoudigen door de wensouders al voor de geboorte van het kind juridisch als ouder te erkennen. Tot die tijd is goede juridische begeleiding essentieel.

Zoekt u rechtsbijstand bij een draagmoederschap traject? Of wilt u meer informatie over het draagmoederschap traject? Neem dan gerust contact op met Ellen Leentjes, Veronique Wegter of Ellen van der Dussen.