Nieuwe koers voor banken: minder lasten bij wwft klantonderzoek, meer focus op echte risico’s

De Nederlandse overheid komt met een nieuwe aanpak in de strijd tegen witwassen. Dat is hard nodig, want de manier waarop banken en andere poortwachters de afgelopen jaren uitvoering hebben gegeven aan hun taken op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft), zorgt voor steeds meer problemen bij gewone burgers en ondernemers. In deze blog leggen wij uit wat er verandert, wat dit betekent voor u, en waarom dit juist nú zo relevant is. Het Wwft klantonderzoek staat hierbij centraal.

Wat is het wwft klantonderzoek?

Banken, notarissen en veel andere financiële instellingen zijn op grond van de Wwft verplicht om cliëntenonderzoek te verrichten, transacties te monitoren en ongebruikelijke transacties te melden. Dit zogeheten Wwft klantonderzoek is bedoeld om te voorkomen dat het reguliere financiële systeem wordt misbruikt voor witwassen of financiering van terrorisme. In een eerdere blog schreven wij al over de kern van deze poortwachtersfunctie en de verplichtingen die hieruit voortvloeien voor zowel instellingen als klanten. In de praktijk blijkt echter dat de uitvoering van deze verplichtingen regelmatig doorslaat. Waar het uitgangspunt zou moeten zijn dat Wwft klantonderzoek proportioneel en risicogebaseerd wordt uitgevoerd, zien wij juist het tegenovergestelde: standaardvragenlijsten, langdurige procedures en belemmeringen, ook wanneer er geen sprake is van een concreet risico. Dagelijks ervaren wij in onze praktijk de gevolgen van deze aanpak. Ondernemers die geen zakelijke rekening kunnen openen, stichtingen die zonder duidelijke grond worden geweerd, of particulieren die worden geconfronteerd met onbegrijpelijke verzoeken om informatie - met niet zelden daarna sluiting van de rekening. Deze situaties leiden niet alleen tot frustratie en onnodige kosten, maar kunnen ook daadwerkelijke schade veroorzaken, bijvoorbeeld doordat zakelijke kansen verloren gaan.

Moeite met het openen van een zakelijke betaalrekening? U bent niet de enige

Een van de grootste pijnpunten die wij tegenkomen is het openen of behouden van een zakelijke betaalrekening. Steeds meer ondernemers, stichtingen en verenigingen met volstrekt legale doelstellingen lopen tegen onbegrijpelijke barrières aan. Rekeningaanvragen worden afgewezen of bestaande rekeningen worden opgeheven, waarbij banken zich erop beroepen dat zij hun verplichtingen uit het Wwft klantonderzoek niet kunnen vervullen. Dit terwijl er vaak geen sprake is van concreet of individueel witwasrisico. Voor particuliere klanten bestaat al een wettelijk recht op een basisbetaalrekening, voor zakelijke klanten ontbreekt zo’n vangnet echter nog steeds. Het kabinet heeft inmiddels erkend dat deze praktijk onacceptabel is. Een zakelijke betaalrekening is een basisvoorwaarde om aan het economisch en maatschappelijk verkeer te kunnen deelnemen. Het ontbreken van toegang tot bancaire diensten vanwege een streng of ongericht Wwft klantonderzoek heeft dus verstrekkende gevolgen. Daarom worden nu concrete stappen gezet: allereerst via zelfregulering, waarbij banken en ondernemersorganisaties wordt gevraagd om met een bindend voorstel te komen. Mocht dat onvoldoende soelaas bieden, dan wordt wetgeving overwogen, zowel op Europees niveau als nationaal. Het doel is helder: zakelijke klanten moeten beter worden beschermd tegen onnodige of onvrijwillige uitsluiting van essentiële bancaire dienstverlening.

Nieuwe aanpak: focus op echte risico’s

Het kabinet erkent nu dus openlijk dat de uitvoering van het Wwft klantonderzoek uit balans is geraakt. Onder druk van toezichthouders en het Openbaar Ministerie zijn banken te streng geworden, en die striktheid treft juist de betrouwbare klanten. Zo stuurde Rabobank elke maand 10.000 klanten weg na strenger witwasbeleid. De nieuwe anti-witwasaanpak moet hier verandering in brengen. De kern van deze nieuwe koers is dat banken beter gebruik moeten maken van hun wettelijke ruimte om risico gebaseerd te werken. Dat betekent: bij lage risico’s minder onderzoek, minder vragen en snellere processen. Alleen bij hogere risico’s, zoals bij cryptovaluta of complexe handelsstructuren, hoort een zwaarder cliëntenonderzoek. Ook wil het kabinet dat banken de nieuwe richtlijnen van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) beter toepassen, zodat het klantonderzoek eerlijker en efficiënter verloopt.

Conclusie: balans terug in het Wwft klantonderzoek

De nieuwe koers van het kabinet is hoopgevend: minder bureaucratie voor eerlijke klanten, en meer focus op de echte witwasrisico’s. In onze praktijk zien wij dagelijks hoe belastend de huidige uitvoering van het wwft klantonderzoek kan zijn. Hopelijk leidt deze herziening tot meer maatwerk en een eerlijker benadering.

Heeft u een vraag over het Wwft klantonderzoek? Of bent u geconfronteerd met vragen van uw bank in het kader van haar onderzoeksplicht naar haar klanten en diens transacties (cliëntenonderzoek-Wwft)? Neemt u dan vooral contact met ons op, wij helpen u graag!