Medezeggenschap van uw medewerkers | Deel 1: Een introductie

In deze blogreeks praten wij u bij over het medezeggenschapsrecht van uw personeel. Het medezeggenschapsrecht kan door werkgevers worden gebruikt als middel om het personeel te betrekken bij de bedrijfsvoering, om draagvlak voor beslissingen te vergroten en om het vertrouwen tussen werknemers en het management te versterken. In veel ondernemingen in Nederland is een vorm van medezeggenschap aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan een ondernemingsraad (OR), een personeelsvertegenwoordiging (PVT) of een personeelsvergadering (PV).

De vorm van het medezeggenschapsorgaan is afhankelijk van de omvang van de onderneming.

Een onderneming waarin ten minste 50 personen werkzaam zijn, is verplicht een ondernemingsraad in te stellen. Gebeurt dit niet, dan kan het bij een rechter worden afgedwongen door de werknemers of de vakbond.

Kleinere ondernemingen met een werknemersaantal tussen de 10 en 50 hebben vaak geen ondernemingsraad, maar een personeelsvertegenwoordiging of een personeelsvergadering. Het instellen van een personeelsvertegenwoordiging is verplicht als een meerderheid van de werknemers hierom vraagt. Is dit niet het geval en is er dus geen ondernemingsraad én geen personeelsvertegenwoordiging ingesteld, dan moet de onderneming in ieder geval een personeelsvergadering instellen.

Bestaat de onderneming uit minder dan 10 werknemers, dan is er geen verplichting een medezeggenschapsorgaan in te stellen.

Schematisch weergegeven ziet dit er zo uit:

De samenstelling van het medezeggenschapsorgaan is afhankelijk van het aantal werkzame personen binnen de onderneming. De ondernemingsraad en de personeelsvertegenwoordiging bestaan uit ten minste drie en maximaal 25 leden. Deze leden worden gekozen onder de werknemers door middel van een geheime, schriftelijke stemming.

In principe mogen alle werknemers zich verkiesbaar stellen voor een plek in de personeelsvertegenwoordiging. Daarnaast zijn ook alle werknemers in dat kader kiesgerechtigd.

Dit ligt anders bij de verkiezingen van de ondernemingsraad. Een werknemer moet ten minste één jaar in dienst zijn voordat hij of zij zich verkiesbaar kan stellen. Daarnaast zijn werknemers pas kiesgerechtigd als zij ten minste een half jaar in dienst zijn. Overigens kan in het OR-reglement een andere regeling zijn opgenomen.

Lidmaatschap van een medezeggenschapsorgaan is voor werknemers interessant, omdat zij daardoor inspraak hebben op het beleid dat door de onderneming wordt gevoerd. Ook hebben de werknemers ten tijde van het lidmaatschap ontslagbescherming. De reden voor de ontslagbescherming is om ervoor te zorgen dat de leden van een medezeggenschapsorgaan onbevangen hun taken kunnen uitoefenen.

Als er geen ondernemingsraad en geen personeelsvertegenwoordiging is ingesteld, vindt er ten minste tweemaal per jaar een personeelsvergadering plaats met alle werknemers in de onderneming.

Het medezeggenschapsorgaan heeft recht op informatie, een adviesrecht en een instemmingsrecht. Daarnaast heeft alleen de ondernemingsraad nog een extra recht, het initiatiefrecht.

Recht op informatie
Zowel de ondernemingsraad, de personeelsvertegenwoordiging als de personeelsvergadering hebben het recht op informatie. Dat wil zeggen dat de ondernemer alle informatie moet verstrekken die het medezeggenschapsorgaan nodig heeft om haar taak te kunnen uitvoeren.

Adviesrecht
Naast het recht op informatie hebben al deze medezeggenschapsorganen ook een adviesrecht. De reikwijdte van het advies verschilt echter per orgaan.

De personeelsvertegenwoordiging en personeelsvergadering hebben een adviesrecht voor besluiten die belangrijke gevolgen hebben voor ten minste een kwart van de werknemers.

Het adviesrecht van de ondernemingsraad ziet op belangrijke besluiten van financieel-economische en/of bedrijfsorganisatorische aard. In artikel 25 van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) is een uitputtende lijst met onderwerpen opgenomen waarover de ondernemer advies moet vragen aan de ondernemingsraad. In een volgend blog wordt uitgebreid stilgestaan bij het adviesrecht van de ondernemingsraad.

Instemmingsrecht
Zowel de personeelsvertegenwoordiging als de ondernemingsraad hebben een instemmingsrecht. Dit instemmingsrecht ziet voornamelijk op het sociale beleid van de onderneming. De personeelsvertegenwoordiging heeft bijvoorbeeld een instemmingsrecht met betrekking tot werktijdregelingen, arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en het re-integratiebeleid. 

Voor de ondernemingsraad is, net als bij het adviesrecht, een lijst met onderwerpen in de WOR (artikel 27) opgenomen waarop het instemmingsrecht van toepassing is. Deze lijst ziet onder meer op een arbeids- en rusttijdenregeling, vakantieregeling en beloningsregeling. Het instemmingsrecht van de ondernemingsraad komt in een latere blog uitgebreider aan bod.

Initiatiefrecht 
Het initiatiefrecht is slechts voor de ondernemingsraad weggelegd. De ondernemingsraad mag in dat kader de ondernemer ongevraagd voorstellen doen over alle sociale, organisatorische, financiële en economische zaken binnen de onderneming.

In het kader van medezeggenschap komt de ondernemingsraad de meeste rechten toe. De belangrijkste rechten zijn het advies- en het instemmingsrecht. In twee navolgende blogs zullen deze rechten uitgebreid aan bod komen.

Heeft u naar aanleiding van deze blog vragen? Neem dan gerust contact op met Kristien Croezen of Marjolein Moorman.