Het leed dat renteswaps heet

Uit cijfers van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) blijkt dat ongeveer 17.600 kleinere MKB-ondernemers gebruik maken van renteswaps, ook wel rentederivaten of interest rate swaps genoemd: een langlopende lening waarbij een vast rentetarief verkregen werd, in ruil voor het (normaliter) variabel rentetarief. Banken presenteerden een renteswap als uiterst aantrekkelijk. Totaal leent deze groep MKB-ondernemers circa € 26 miljard, dat is circa € 1,5 miljoen per derivaat.

Veel ondernemers klagen dat de bank hen destijds niet gewezen heeft op alternatieven, zoals een rentecap (d.w.z. begrenzing van de maximaal verschuldigde rente) of een vastrentende lening. Ook zou de bank niet hebben gewezen op het risico dat de bij de lening te betalen opslag tussentijds verhoogd kan worden. In de praktijk wordt die opslag soms wel verhoogd, met als gevolg dat in die gevallen de kosten voor een ondernemer niet gefixeerd blijken, terwijl dat nu juist wel het doel was.

Het gevolg van dit handelen door de banken is dat veel ondernemers nu niet (kunnen) profiteren van een rentedaling. Ondernemers kunnen zelfs in de problemen komen als zij het onderliggende krediet tussentijds willen aflossen of beëindigen. Vaak moet dan een (hoge) afkoopsom aan de bank worden betaald. Daar zit een ondernemer niet op te wachten. Ook op de (extra) kosten van een tussentijdse verhoging van de opslag zit een ondernemer niet te wachten. Zelfs indien niet voor tussentijdse beëindiging wordt gekozen kan een ondernemer in de problemen komen. Indien het rentederivaat een negatieve marktwaarde heeft (de variabele marktrente is dan lager dan de vaste (contractuele)rente), moet soms aanvullende zekerheid worden gesteld ten behoeve van de bank. Voor een ondernemer die het financieel al zwaar heeft, neemt de druk hierdoor verder toe. Die druk loopt soms zo hoog op dat de ondernemer ondergebracht wordt bij de afdeling Bijzonder Beheer van de bank, met als gevolg meer administratieve verplichtingen en verder toenemende kosten.

Recent heeft de AFM geoordeeld dat banken vaak een te gunstige voorstelling hebben gemaakt van financiering met behulp van een rentederivaat. De nadelen zijn vaak onderbelicht gebleven of zelfs verzwegen. Ondernemers betalen daar nu de prijs voor. In liefst 1162 van de 1265 voortijdig beëindigde rentederivatencontracten (dat is 91,9 %) moest een ondernemer de negatieve marktwaarde betalen aan de bank, zo blijkt uit de “Rapportage rentederivatendienstverlening aan het MKB” van de AFM, zoals verschenen op 31 maart 2015.

In Engeland speelde de renteswaps problematiek al veel eerder en is men dichter bij een oplossing. Al in 2012 hebben de vier grote banken daar (Barclays, HSBC, Lloyds en RBS) toegegeven hun klanten misleid te hebben bij de verkoop van rentederivaten. Onder druk van de toezichthouder aldaar (Financial Conduct Authority) hebben die banken inmiddels toegezegd hun MKB-klanten te zullen compenseren. Duizenden Britse ondernemers hebben inmiddels alle schade vergoed gekregen.

Een oplossing als in Engeland lijkt hier nog ver weg. Onze Minister van Financiën heeft weliswaar de banken opgeroepen hun verantwoordelijkheid te nemen en te zoeken naar een oplossing voor de problemen die hun klanten ondervinden door renteswaps, echter de bereidheid tot het vinden van een oplossing lijkt gering. Deskundig advies kan dan uitkomst bieden.

Inmiddels heeft de rechter al diverse keren vastgesteld dat banken niet zorgvuldig hebben gehandeld richting hun klanten. Om die reden werden banken al diverse keren veroordeeld om bedragen terug te betalen aan hun klanten. Welke uitkomst een procedure bij het Kifid zal hebben is op dit moment nog niet te zeggen. Ook kan nog niet gezegd worden hoe lang een behandeling bij het Kifid zal duren. Het is wachten op de eerste zaken. Het zal waarschijnlijk nog maanden duren voordat daar duidelijkheid over komt.

Kort en goed: de weg naar het Kifid kan voor de ondernemer een goedkoper alternatief lijken dan een procedure ten overstaan van een rechter. De behandeling bij het Kifid stelt echter wel een aantal voorwaarden aan de vragen die u ter beoordeling voor mag leggen. Ook kan tijdens de behandeling van de klacht bij het Kifid minder invloed op het verloop van de procedure worden uitgeoefend dan bij een behandeling door een civiele rechter. De ondernemer die overweegt een klacht in te dienen doet er goed aan zich vooraf goed op zijn keuze te beraden en – zo nodig – hierover advies in te winnen.

Yspeert ondersteunt zowel particulieren als ondernemers bij het onderzoeken naar mogelijkheden om met banken tot (betere) afspraken te komen. Yspeert kan u adviseren en waar nodig kan Yspeert u juridische bijstand verlenen in een procedure tegen de bank. Die juridische bijstand hoeft overigens niet altijd veel te kosten, wellicht dat die kosten verzekerd zijn.

Heeft u vragen over renteswaps of andere vragen naar aanleiding van deze blog? Neem dan contact op met Jan-Gerrit Meijerink.