De digitale nalatenschap

Wat gebeurt er met digitaal bezit na iemands overlijden? Zijn de erfgenamen onverkort gerechtigd tot de digitale nalatenschap? 

Digitale nalatenschap is een relatief nieuw begrip dat de laatste tijd, door de voortdurende digitalisering, steeds meer (politieke) aandacht krijgt.  

Digitale nalatenschap is (nog) geen vastomlijnd begrip maar onder het begrip kan in ieder geval worden verstaan: de social media accounts, e-mailaccounts, foto’s, video’s, bestanden en (gebruiksrechten op) allerlei media en entertainment, die iemand na overlijden in de online omgeving achterlaat. 

Tot de (digitale) nalatenschap van de overledene behoren – volgens Nederlands recht - iemands goederen, vermogensrechten en zaken (stoffelijke objecten) en schulden. Alles wat géén goed is en geen schuld is, kan derhalve niet vererven. Door deze saisine regel treedt een erfgenaam in de voetsporen van de overledene. De erfgenamen zetten als verkrijgers onder algemene titel de rechtspositie van erflater voort en kunnen over goederen en zaken van de overledene beschikken. Hoe zit dit met digitaal bezit van de overledene? 

Apparaten waarop digitaal bezit staat, zoals een laptop, computer of een smartphone, vallen in ieder geval in de nalatenschap zodat de erfgenamen daarover kunnen beschikken. Daarmee hebben de erfgenamen echter nog geen toegang tot het digitaal bezit. Accounts zijn immers over het algemeen beveiligd met een wachtwoord. 

Op 1 december 2021 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam beslist dat Microsoft de erfgenamen van een Nederlandse man die in juli 2021 in het buitenland plotseling is overleden, toegang moet geven tot het Hotmail- en Onedrive-account van de overledene.  

In de zaak die aan de voorzieningenrechter ter beoordeling voorlag, wisten de erfgenamen dat de overledene een Hotmail account had.  Zij waren echter niet in het bezit van het wachtwoord. De erfgenamen waren dan ook genoodzaakt om Microsoft te verzoeken hen toegang te verlenen tot de digitale accountants van de overledene. Microsoft heeft dit geweigerd vanwege – kortgezegd - de privacy en het volgen van de (in Nederland geldende) wettelijke voorschriften. 

De rechtbank heeft de vorderingen van de erfgenamen echter onverkort toegewezen en heeft geoordeeld dat de gebruikersovereenkomst van Microsoft, en alle rechten en plichten die hieruit voortvloeien, volgens de saisine over zijn gegaan naar de erfgenamen, nu de wet niet anders bepaalt en uit de overeenkomst zelf niet iets anders voortvloeit. De voorzieningenrechter oordeelde dat Microsoft niet aannemelijk heeft gemaakt dat de aangeboden diensten een zodanig persoonlijk karakter hebben dat deze niet onder algemene titel kunnen overgaan. Ook de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en de omstandigheid dat het desbetreffende account mogelijkerwijs persoonsgegevens van derden kan bevatten, staan naar het oordeel van de voorzieningenrechter niet aan toewijzing van de vorderingen van de erfgenamen in de weg.  

De voorzieningenrechter heeft verder ter motivering van de beslissing verwezen naar twee standaarduitspraken van het Bundesgerichtshof. In deze uitspraken oordeelde het Bundesgerichtshof dat een erfgenaam als rechtsopvolger onder algemene titel niet in een mindere positie mag worden gesteld dan de erflater en dat de aard van de overeenkomst zich daar niet tegen verzet, de gebruikersovereenkomst niet van (hoogst)persoonlijke aard is en dat de belangen van derden of de AVG dit evenmin anders maken.  

Doordat er in Nederland vooralsnog geen specifieke wettelijke regeling voor de digitale nalatenschap bestaat, blijft de juridische status van digitale data onduidelijk. De saisine-regel biedt namelijk niet in alle gevallen uitkomst; soms blijft rechterlijke inmenging noodzakelijk. Feit is dat zonder toegangscodes en wachtwoorden nabestaanden niet zonder meer toegang hebben tot digitale data van een overledene. Om nabestaanden te ontzorgen is het derhalve zaak om aandacht te besteden aan ieders digitale nalatenschap. 

Heeft u vragen over de digitale nalatenschap? Neemt u dan contact op met Veronique Wegter.